Hoe taal onze perceptie van de wereld beïnvloedt

Je kan je afvragen, waarom hebben wij mensen taal ontwikkeld? En wat precies is taal? In ieder geval, taal dient om een boodschap over te brengen. Er zijn ongeveer 7000 talen in de wereld. Dat betekent dat er ook zoveel manieren bestaan om dezelfde boodschap over te brengen. Dan verbaast het je vast niet dat er wel verschillen zullen zijn bij hoe die overdracht precies gebeurt. Onthoud ook dat taal een belangrijk onderdeel is van cultuur, en dat wij allen met onze eigen culturele bril naar de wereld kijken. Onderzoek van cognitief wetenschapper Lera Boroditsky toont aan dat de taal zelf die we spreken, en niet enkel onze cultuur waarin we zijn opgegroeid, onze perceptie van de wereld beïnvloedt. Ze haalt enkele mooie voorbeelden aan die ik graag even naar voren breng.

Er zijn 7000 talen op de wereld, dus ook zoveel manieren om dezelfde boodschap over te brengen.

Niet iedere taal heeft dezelfde concepten, denk maar aan de zogenaamde ‘unieke concepten’ die bestaan in een taal, maar niet in andere. Zo is er de inheemse gemeenschap Kuuk Thaayorre in Australië die niet links en rechts gebruiken om de richting aan te geven, maar de windrichtingen. Zeg niet ‘sla hier rechts af’, maar ‘draai nu naar het noordoosten’. De mensen die de taal spreken weten dus steeds goed waar ze zijn. Het gaat zelfs veel verder dan dat. Als ze elkaar begroeten, beginnen ze niet met ‘hoe gaat het?’, maar met ‘waar ga je heen’. Anders gezegd, hun oriëntatie is veel beter dan bij andere mensen. Waarom? Omdat hun taal hen daarop traint, want anders kom je niet veel verder dan ‘hallo’.

Waar ga je heen? Noord, en jij?

Een tweede voorbeeld is het grammaticale geslacht van zelfstandige naamwoorden en bijhorende bijvoeglijke naamwoorden. In het Spaans en het Duits bijvoorbeeld is dat geslacht sterk aanwezig. Sommige woorden zijn mannelijk en andere vrouwelijk. En die indeling verschilt vaak per taal. Zo is het woord ‘brug’ in het Spaans mannelijk (el puente) en in het Duits vrouwelijk (die Brücke). Zet een Spanjaard en een Duitser eens samen en vraag hen om het woord ‘brug’ te beschrijven. Wat je zal opmerken, is frappant. Spanjaarden zijn meer geneigd om het mannelijke woord te beschrijven met woorden die geassocieerd kunnen worden met ‘mannelijk’: bv. sterk, robuust, lang. Duitsers gebruiken eerder ‘vrouwelijke’ woorden: bv. elegant, mooi. Het verschil is duidelijk: de beschrijving wordt beïnvloed door het geslacht van het woord in de bepaalde taal.

De taal die we spreken bepaald op welke informatie we ons focussen en wat we minder belangrijk vinden.

Als laatste zijn er ook grote verschillen in hoe we situaties of gebeurtenissen ervaren en later beschrijven. Stel je volgend scenario voor: een man gaat naar een museum en loop per ongeluk een vaas van onschatbare waarde omver. De vaas breekt in duizend stukjes. Een Belg en een Spanjaard zijn getuige van het voorval en worden achteraf gevraagd om erover te vertellen. De Belg zal waarschijnlijk zeggen: ‘de man brak de vaas’. De Spanjaard zal iets anders getuigen: ‘el jarrón se rompió’, ofwel ‘de vaas brak’. Beide versies hebben een verschillend perspectief: de Belg focust meer op de persoon, op de wie-vraag, terwijl de Spanjaard net de gebeurtenis naar voren brengt zonder de schuldige te vernoemen. Het was tenslotte een ongeluk. De taal die we spreken bepaalt dus op welke informatie we ons focussen en wat we minder belangrijk vinden.

Wat gebeurt precies bij mensen die verschillende talen vloeiend spreken?

Taal beïnvloedt dus duidelijk onze perceptie van de wereld. We leven bij wijze van spreken in ons eigen cognitief universum. Dat maakt dat er zo’n 7000 verschillende cognitieve universa bestaan. Het is net die diversiteit die aantoont hoe complex ons menselijk brein in elkaar zit. Om af te sluiten, nog even volgende vraag: wat gebeurt dan precies bij mensen die verschillende talen vloeiend spreken?

Bekijk de TED talk van Lera Boroditsky hier.